BY: Βίκυ Κυριαζή

Μιλώντας για τραύματα, για ψυχικά τραύματα, λίγο πολύ όλοι έχουμε στο μυαλό μας το ίδιο πράγμα. Κάτι πολύ έντονο, άσχημο, τρομακτικό κι επίπονο. Διαγνωστικά, ένα ψυχικά τραυματικό γεγονός είναι ένα γεγονός που έχει απειλήσει άμεσα ή έμμεσα τη σωματική μας ακεραιότητα ή τη ζωή μας, όπως ατύχημα, βιασμός, ένοπλη επίθεση ή σχετικές απόπειρες. Συνήθως κάθε τραύμα συνοδεύεται και από απώλεια, είτε φυσική (αναπηρία, απώλεια αγαπημένου ανθρώπου) είτε συναισθηματική (αίσθηση ασφάλειας, ελέγχου, ροής του καθημερινού ρυθμού ζωής). Στην ίδια λογική μπορούμε να μιλήσουμε και για τραυματικές καταστάσεις, που δημιουργούν συνθήκες χρονιότητας και επανάληψης τέτοιες, οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν την ίδια αίσθηση απειλής και απώλειας (π.χ. παιδική παραμέληση, χρόνια κακοποίηση, απειλητική για τη ζωή νόσος, βίαιη μετανάστευση).
Κάνοντας έναν παραλληλισμό με το σωματικό τραύμα, δύο είναι τα ενδεχόμενα. Είτε με κάποιον τρόπο η πληγή κλείνει ή το σώμα προσβάλλεται σε βαθμό που είναι απειλητικός για την επιβίωση του οργανισμού.
Προφανώς, κάθε τραυματικό γεγονός δεν έχει τη δυναμική να δημιουργήσει ψυχικό τραύμα, όπως και κάθε χτύπημα στο σώμα μας, δε δημιουργεί απαραίτητα πληγή. Είναι πολλοί οι παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται το αποτύπωμα κάθε τραύματος πάνω μας και πολλοί οι παράγοντες που θα επιτρέψουν ή θα αποτρέψουν, θα επιταχύνουν ή θα καθυστερήσουν την επούλωσή του.
Όλοι έχουμε άλλωστε την εμπειρία από πληγές που έκλεισαν μόνες τους. Κάθε οργανισμός, ευτυχώς, έχει την τάση να επιδιορθώνει μόνος του τα πράγματα και να εξασφαλίζει την ακεραιότητα και τη συνέχειά του. Και συνήθως, κάθε σωματική πληγή που κλείνει, αφήνει πίσω ένα σημάδι που, λιγότερο ή περισσότερο, με το χρόνο το αποδεχόμαστε ως κομμάτι της εικόνας μας. Υπάρχουν όμως και τραύματα που αν και μεγάλης βαρύτητας, δεν αντιμετωπίστηκαν ιατρικά κι έκλεισαν αφήνοντας άσχημη ουλή ή και μεγάλη ευαλωτότητα στο σημείο.
Το ψυχικό τραύμα, είναι κάτι πολύ πιο περίπλοκο από την ιατρικοποιημένη εξήγηση που παρουσιάστηκε εδώ. Μια «ψυχική πληγή» είναι μια ολόκληρη εμπειρία, που πρέπει να διαχειριστούμε, να αποδεχτούμε και να ενσωματώσουμε στην προσωπική μας βιογραφία, στην ιστορία της ζωής μας. Δυστυχώς, σε αυτήν τη «μάχη» δεν έχουμε «μαγικά όπλα», τα οποία πολύ ευχαρίστως όλοι θα επιλέγαμε να χρησιμοποιήσουμε. Δεν υπάρχει το μαγικό ραβδί που θα εξαφανίσει με μιας τον πόνο, δεν υπάρχει το νερό της λησμονιάς, να ξεχαστεί ότι μας έχει πληγώσει και δεν υπάρχει η χρονοκάψουλα, που θα μας οδηγούσε πίσω στο χρόνο πριν συμβεί κάτι τόσο οδυνηρό, τόσο τραυματικό, ούτε πολύ μπροστά στο χρόνο όπου όλα θα είναι μακρινά και άρα ανώδυνα.
Κι εδώ μπαίνει ο παράγοντας χρόνος, που σύμφωνα με τη λαϊκή σοφία είναι επαρκής συνθήκη για να «γιατρευτεί μια πληγή», για να ξεχαστεί μια απώλεια. Σύμφωνα με όσα ακούμε σε αυτές τις περιπτώσεις από ανθρώπους γύρω μας που θέλουν να βοηθήσουν, είναι ότι η απόσταση από τα πράγματα είναι θεραπευτική και ότι τα άσχημα γεγονότα που μας συμβαίνουν είναι διδακτικά.
Γιατρεύει λοιπόν ο χρόνος τις πληγές; Αυτό, ας πούμε, είναι η μισή αλήθεια, ή μέρος μιας αλήθειας, δυστυχώς πιο επίπονης και πιο ενήλικης. Τα τραυματικά γεγονότα έρχονται απρόσμενα, τα βιώνουμε υποχρεωτικά και μάλιστα σε χρόνο και ένταση τέτοια που συνήθως δεν υπάρχει περιθώριο για αναισθησία. Είναι συνήθως τρομακτικά επίπονα. Η ψυχική μας συσκευή, σε μια προσπάθεια να αμυνθεί, να αντέξει, σηκώνει τείχη που μας περικλείουν άλλοτε μαζί με το τραύμα μας, άλλοτε πίσω και έξω από αυτό. Είναι η περίοδος της κρίσης, όπου δύσκολα μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει, πού είμαστε εμείς, πού είναι ο υπόλοιπος κόσμος, τι είναι και από πού ήρθε αυτή η καινούρια εμπειρία, κατά πόσο είναι πραγματική και τελικά τι θα την κάνουμε. Είναι η περίοδος που τα αναπάντητα «γιατί» μας βομβαρδίζουν και πολλές φορές είμαστε τόσο μουδιασμένοι που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε καθημερινά πρακτικά θέματα που σχετίζονται με το τραυματικό γεγονός (π.χ ιατρική φροντίδα, οικονομικές εκκρεμότητες και πρακτικά θέματα οργάνωσης της οικογενειακής ζωής).
Αυτήν την περίοδο λοιπόν, ο χρόνος, αν τον δώσουμε στον εαυτό μας, βοηθάει. Βοηθάει να βγούμε από την κρίση και την έντονη ψυχική αναστάτωση. Στη συνέχεια, όμως, είναι το δικό μας κομμάτι δουλειάς. Έρχεται η περίοδος που πρέπει να ανασυνθέσουμε το τι έγινε, να δούμε ποια είναι τα νέα δεδομένα, οι πηγές υποστήριξής μας, να βρούμε τα πατήματά μας, να φτιάξουμε μια νέα καθημερινότητα, μια νέα πραγματικότητα, που θα περικλείει σε όποιον βαθμό επιλέξουμε ότι είναι λειτουργικό, την καινούρια μας εμπειρία. Είναι η στιγμή που θα επεξεργαστούμε συναισθήματα και κενά σε σχέση με το τραύμα μας.
Μετά από κάποιο σοβαρό ψυχικό τραύμα, που αναστατώνει ριζικά τη ζωή μας, η ζωή δεν μπορεί να είναι ποτέ ίδια. Είναι όμως η ίδια ζωή, η ίδια βιογραφία που συνεχίζεται. Όλη αυτή η διαδικασία χρειάζεται χρόνο, αλλά ο χρόνος από μόνος του δεν είναι παρά μόνο ένα κομμάτι της διαδικασίας της θεραπείας. Το μεγάλο βάρος του να αποδεχτούμε, να δώσουμε νόημα και να ενσωματώσουμε τις δύσκολες εμπειρίες στη ζωή μας, είναι δουλειά κάθε ανθρώπου που υποφέρει αλλά έχει επιλέξει να πάει παρακάτω. Το να καταφέρει κανείς να επανακάμψει σε αυτήν τη νέα του πραγματικότητα, είναι τόσο σοβαρό, τόσο δυναμικό, τόσο μεγαλειώδες, είναι η ίδια η διαδικασία της ζωής.